ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პაატა გუგუშვილის სახელობის ეკონომიკის ინსტიტუტის საერთაშორისო სამეცნიერო
კ ო ნ ფ ე რ ე ნ ც ი ე ბ ი
"ეკონომიკა – XXI საუკუნე"
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
∘ ნუგზარ თოდუა ∘ ეკატერინე უროტაძე ∘ სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების გავლენა მომხმარებელთა ქცევაზე ანოტაცია. სტატიაში შესწავლილია სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების როლი თანამედროვე ტურისტულ ბიზნესში. სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების ძირითად დეტერმინანტებად ნაშრომში მიჩნეულია ინფორმაციულობა, ხელმისაწვდომობა, ინტერაქტიულობა, პერსონალიზაცია და უსაფრთხოება. ჩატარებული მარკეტინგული კვლევის საფუძველზე დადგენილია მომხმარებლების მიერ საქართველოს დესტინაციების მიერ შემოთავაზებული სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების დონეების შეფასებები. რეგრესიული ანალიზის გამოყენებით მიღებულია სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი სიდიდეები, რომლებიც ასახავენ ინფორმაციულობის, ხელმისაწვდომობის, ინტერაქტიულობის, პერსონალიზაციისა და უსაფრთხოების გავლენას სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების აღქმაზე, აგრეთვე სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების აღქმის გავლენას მომხმარებლების სამოგზაურო განზრახვაზე. საკვანძო სიტყვები: სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიები, მყიდველობითი განზრახვა, მარკეტინგული კვლევა, საქართველოს ტურისტული ბაზარი. პრობლემის აქტუალობა 21-ე საუკუნეში ახალი ტექნოლოგიებისა და საკომუნიკაციო საშუალებების განვითარება ძირეულად ცვლის სამყაროს. 4.0 ინდუსტრიის მოწინავე ტექნოლოგიების დანერგვა ზემოქმედებას ახდენს ეკონომიკის მრავალ დარგზე, მათ შორის ტურიზმზე [Stankov and Gretzel, 2020]. 4.0 ინდუსტრიის გავლენით 4.0 ტურიზმის კონცეფცია ითვალისწინებს ანალოგიურ ტექნოლოგიურ გარდაქმნებს ტურიზმისა და სტუმარმასპინძლობის სფეროში, რასაც მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი სარგებელი მოაქვს [Buhalis … 2019]. 4.0 ტურიზმით გათვალისწინებული ტექნოლოგიების ფართოდ დანერგვა ქმნის ახალ სივრცეს, რომელშიც ფიზიკური და ვირტუალური ობიექტები ერთმანეთს ფარავენ [Flavián at al., 2019]. შესაბამისად, ტრადიციული ტურისტული ინდუსტრია შედის სმარტ ტურიზმის ეპოქაში [Neuhofer, 2012]. ზოგადად, სმარტი, როგორც ახალი კონცეფცია, ეკონომიკური და სოციალური განვითარების თვალსაზრისით, მოიცავს პრაქტიკულ მოწყობილობებს, როგორიცაა, მაგალითად, სმარტფონები, სმარტ ტელევიზორები, სმარტ ავტომობილები და სხვა. სიტყვა „სმარტი“ აღნიშნავს გონიერს, ეკოლოგიურს, მდგრადს, ინტეგრირებულს და ყველგან მყოფს [Um and Chung, 2019]. სმარტ ტურიზმი კი ესაა საყოველთაო საინფორმაციო სერვისი, რომელსაც ტურისტები ღებულობენ მოგზაურობის პროცესში [Li … 2017]. სმარტ ტურიზმი განისაზღვრება, როგორც ტურისტული მომსახურების ყველა დონეზე ეკოლოგიურად სუფთა, ეთიკური და მაღალხარისხიანი სერვისების ერთობლიობა. შესაბამისად, სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიები მიეკუთვნება ინფორმაციული ტექნოლოგიების ნებისმიერ ფორმას, რომლებსაც ტურისტები იყენებენ ინფორმაციის მოძიების, ტრანსაქციების, კომუნიკაციებისა და კონტენტის შექმნისათვის [Yoo ... 2017]. ასეთი ტენდენციების გათვალისწინებით, მრავალმა ტურისტულმა კომპანიამ თავის მარკეტინგულ საქმიანობაში დანერგა სმარტ ტექნოლოგიები, რათა მომხმარებლებისათვის უფრო სასიამოვნო სამოგზაურო შთაბეჭდილებები შეექმნა. დღეისათვის ტურისტების უმეტესობა იყენებს სმარტ ტექნოლოგიებს, როგორიცაა: ადგილობრივი რესტორნებისა და დესტინაციების ვებსაიტების გაცნობა, ტურისტული აპლიკაციების გამოყენება, სმარტფონების მეშვეობით გადახდა და სხვა. მკვლევარები ვარაუდობენ, რომ ტურისტების მიერ სმარტ ტექნოლოგიების გამოყენება უახლოეს მომავალში უფრო მრავალფეროვანი გახდება და მათ შეეძლებათ, რომ თავიანთი მოგზაურობები ნებისმიერ დროსა და ადგილას დაგეგმონ [Wang, 2018; Jeong and Shin, 2019]. სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიას მიეკუთვნება როგორც ზოგადი, ისე სპეციფიკური აპლიკაციები, რომლებსაც შეუძლიათ გააუმჯობესონ ტურისტების გამოცდილება და შექმნან დამატებითი ღირებულება [Neuhofer ... 2015]. სმარტ ტურისტული ტექნოლოგია მოიცავს როგორც ჭკვიანურ მოწყობილობებს, ასევე სოციალურ პლატფორმებს, დიდ მონაცემებს, ხელოვნურ ინტელექტს და ა.შ., რომლებიც განსაკუთრებით პოპულარული გახდა ბოლო ხანებში [Pai ... 2020]. მკვლევარები გამოყოფენ სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის სხვადასხვა მახასიათებლებს, რომელთა განზოგადების საფუძველზე შეიძლება გამოვყოთ შემდეგი: ინფორმაციულობა, ხელმისაწვდომობა, ინტერაქტიულობა, პერსონალიზაცია და უსაფრთხოება. ინფორმაციულობა წარმოადგენს ტურისტული დესტინაციების მიერ სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიით მოწოდებული ინფორმაციის ხარისხის, სანდოობისა და სიზუსტის ერთობლიობას [Huang ... 2017]. ხელმისაწვდომობა წარმოადგენს საზომს, რომლითაც ტურისტებს შეუძლიათ ადვილად მიიღონ და გამოიყენონ დესტინაციების მიერ სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის მეშვეობით შემოთავაზებული ინფორმაცია [Huang ... 2017]. მომხმარებლები დესტინაციების შესახებ უფრო მეტ ინფორმაციას მოიძიებენ იმ შემთხვევაში, როცა სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის მისაწვდომობის დონე მაღალია. ინტერაქტიულობა უზრუნველყოფს სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის გამოყენებისას მომხმარებლებთან უკუკავშირს და აქტიურ კომუნიკაციებს [Tan ... 2018]. პერსონალიზაცია ხელს უწყობს მომხმარებლებს, მოგზურობის დაგეგმვისას სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის სხვადასხვა ტიპის საშუალებით მიიღონ კონკრეტული ინფორმაცია თავიანთი მოთხოვნილებების გათვალისწინებით [No and Kim, 2015; Jeong and Shin, 2019]. უსაფრთხოება განისაზღვრება როგორც სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის გამოყენების დროს მომხმარებელთა პირადი ინფორმაციის შენახულობა. ამიტომ მრავალი მკვლევარი მას სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის მნიშვნელოვან ატრიბუტად მიიჩნევს [No and Kim, 2015; Huang ... 2017]. სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის სფეროში მრავალრიცხოვანი კვლევების მიუხედავად, ჯერ კიდევ ნაკლებია შრომები, რომლებიც COVID-19 პანდემიის გათვალისწინებით სმარტ ტურიზმის განვითარებას ეხება. არადა, აშკარაა, რომ COVID-19 პანდემია საგრძნობლად აფართოებს სმარტ ტურიზმის ტექნოლოგიების გამოყენებას [Gretzel ... 2020]. აღსანიშნავია ისიც, რომ ქართულ რეალობაში, ტურიზმის სფეროში მომხმარებელთა ქცევის შესწავლისათვის ჩატარებულია გარკვეული კვლევები [Apil … 2009; Todua and Jashi, 2016a; Todua and Jashi, 2016b; Todua, 2017a; Todua, 2017b; Todua, 2018; Todua, 2019a; Todua, 2019b; Urotadze, 2019a; Urotadze, 2019b; Urotadze, 2019c; Urotadze, 2020; Todua, 2020; Seturi and Urotadze, 2020], მაგრამ სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის გამოყენების თავისებურებები ჯერ კიდევ შესწავლილი არა. ამ ხარვეზის შევსებისათვის 2021 წლის თებერვალ-მარტში ჩავატარეთ მარკეტინგული კვლევა. ლიტერატურული მასალების ანალიზის საფუძველზე შეიძლება ჩამოვაყალიბოთ შემდეგი ჰიპოთეზები: H1: ჭკვიანი ტურისტული ტექნოლოგიებთან ასოცირებული ინფორმაციულობა დადებით გავლენას ახდენს მომხმარებელთა აღქმაზე; H2:ჭკვიანი ტურისტული ტექნოლოგიების ხელმისაწვდომობა დადებით გავლენას ახდენს მომხმარებელთა აღქმაზე; H3: ჭკვიან ტურისტულ ტექნოლოგიებთან ასოცირებული ინტერაქტიულობა დადებით გავლენას ახდენს მომხმარებელთა აღქმაზე; H4: ჭკვიან ტურისტულ ტექნოლოგიებთან ასოცირებული პერსონალიზაცია დადებით გავლენას ახდენს მომხმარებელთა აღქმაზე; H5: ჭკვიან ტურისტულ ტექნოლოგიებთან ასოცირებული უსაფრთხოება დადებით გავლენას ახდენს მომხმარებელთა აღქმაზე; H6: ჭკვიანი ტურისტული ტექნოლოგიების აღქმა დადებით გავლენას ახდენს მომხმარებლების მიერ მოგზაურობის შესახებ განზრახვაზე. ზემოთ ჩამოყალიბებული ჰიპოთეზების საფუძველზე შეიძლება შევიმუშავოთ კვლევის კონცეპტუალური მოდელი, რომლის სტრუქტურა ნაჩვენებია ნახაზ 1-ში. ნახ. 1. კვლევის კონცეპტუალური მოდელი
კვლევის მეთოდოლოგია. კვლევა განხორციელდა მომხმარებელთა გამოკითხვის მეთოდით, ხოლო კვლევის ინსტრუმენტად შევარჩიეთ ანკეტა, რომელიც რამდენიმე სტრუქტურიზებული კითხვისგან შედგებოდა. ანკეტა მოიცავდა ინფორმაციას რესპონდენტის თანხმობისა და კონფიდენციალობის შესახებ, აგრეთვე კვლევის განმარტებებს და შევსების ინსტრუქციებს. ანკეტაში გამოყენებულია ლიკერტის ხუთბალიანი სკალა. გამოკითხვა ჩატარდა ელექტრონული ინტერვიუს მეთოდით. კვლევაში გამოვიყენეთ თვითადმინისტრირებადი გამოკითხვის მეთოდი, რათა თავიდან აგვეცილებინა ინტერვიუების სუბიექტურობით გამოწვეული შეცდომები. შერჩევის ფორმირება მოხდა საალბათო მეთოდის საფუძველზე. კვლევის არეს წარმოადგენდა ქალაქი თბილისი. 95%-იანი სანდო ალბათობისა და 4%-იანი ცდომილების გათვალისწინებით, სულ გამოიკითხა 18 წელზე მეტი ასაკის 620 რესპონდენტი (მათ შორის მამაკაცი იყო 237, ქალი - 383). მიღებული შედეგები დამუშავდა სტატისტიკური პროგრამა SPSS-ის საშუალებით. ცვლადებს შორის კავშირურთიერთობის დასადგენად გამოვიყენეთ რეგრესიული ანალიზის მეთოდი [Malhotra, 2010]. კვლევის შედეგები. კვლევამ გამოავლინა საქართველოს ტურისტული დესტინაციების მიერ შემოთავაზებული სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის ინფორმაციულობის, ხელმისაწვდომობის, ინტერაქტიულობის, პერსონალიზაციისა და უსაფთხოების დონეები, რომლებიც რესპონდენტებმა შეაფასეს ხუთბალიანი სკალის გამოყენებით, კერძოდ, 1-დან 5-მდე მნიშვნელობების ზრდადობის მიხედვით (იხ. ნახ. 2). როგორც ანალიზი გვიჩვენებს, რესპონდენტები, ძირითადად, საშუალო დონეზე აფასებენ სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის მახასიათებლებს. ნახ. 2. საქართველოს ტურისტული დესტინაციების მიერ შემოთავაზებული სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების დეტერმინანტების შეფასების დონეები
ჩვენთვის საინტერესო ჰიპოთეზების შემოწმებისათვის გამოვიყენეთ რეგრესიული ანალიზი. წინამდებარე ნაშრომში რეგრესიული ანალიზის მეშვეობით დავადგინეთ დამოუკიდებელ და დამოკიდებულ ცვლადებს შორის ურთიერთკავშირი. მოცემულ კვლევაში დამოუკიდებელ ცვლადებს წარმოადგენს: ინფორმაციულობა, ხელმისაწვდომობა, ინტერაქტიულობა, პერსონალიზაცია და უსაფრთხოება, ხოლო დამოკიდებულ ცვლადებს - სმარტ ტექნოლოგიების აღქმა და მოგზაურობის შესახებ განზრახვა. პირველ რიგში დავადგინეთ, დამოუკიდებელი ცვლადები - ინფორმაციულობა, ხელმისაწვდომობა, ინტერაქტიულობა, პერსონალიზაცია და უსაფრთხოება როგორ გავლენას ახდენენ მომხმარებლების მიერ სმარტ ტექნოლოგიების აღქმაზე (იხ. ცხრილი 1). შედეგები გვიჩვენებს, რომ ზემოთ მოცემული ცვლადებისათვის P<0.005, შესაბამისად, ინფორმაციულობა, ხელმისაწვდომობა, ინტერაქტიულობა, პერსონალიზაცია და უსაფრთხოება სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების მნიშვნელოვანი დეტერმინანტებია. ცხრილი 1. ინფორმაციულობის, ხელმისაწვდომობის, ინტერაქტიულობის, პერსონალიზაციისა და უსაფრთხოების სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების აღქმაზე გავლენის რეგრესიული ანალიზი
წყარო: ავტორები რეგრესიული ანალიზი გამოვიყენეთ იმის შესამოწმებლად, თუ როგორ მოქმედებს სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების აღქმა მომხმარებელთა მიერ მოგზაურობის განზრახვაზე (იხ. ცხრილი 2). შედეგები ცხადყოფს, რომ სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების აღქმა მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მომხმარებლებში მოგზაურობის განზრახვაში. ცხრილი 2. სმარტ ტურისტული ტექნოლოგიების აღქმის ტურისტების სამოგზაურო განზრახვაზე გავლენის რეგრესიული ანალიზი
წყარო: ავტორები დასკვნები ჩვენ მიერ ჩატარებულმა კვლევამ ცხადყო, რომ ქართველი მომხმარებლები დადებითად აღიქვამენ ტურისტული კომპანიების მიერ შემოთავაზებული სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის მახასიათებლებს, თუმცა, მათ საშუალო დონეზე აფასებენ. ამასთან, სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის მახასიათებლების გავლენა ქართველი მომხმარებლების აღქმაზე და ტურისტული მოგზაურობის განზრახვაზე საკმაოდ მაღალია. სტატისტიკური ანალიზი, კი ცხადყოფს, კვლევაში გამოყენებული მოდელის სანდოობას. კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ ჩვენ მიერ შერჩეული სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის მახასიათებლები არის რელევანტური ტურიზმის ინდუსტრიისათვის. ამიტომ, კვლევის შედეგებს აქვს თეორიული მნიშვნელობა ტურიზმის სფეროში სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის გამოყენების თვალსაზრისით. კვლევის შედეგები ხელს შეუწყობს ტურიზმის სფეროში დასაქმებულ მენეჯერებს, გაიფართოონ თავიანთი წარმოდგენა სმარტ ტურისტულ ტექნოლოგიის მახასიათებლების შესახებ და აქტიურად გამოიყენონ ისინი თავიანთ მომხმარებლებთან კომუნიკაციისათვის. მადლობა. ავტორები მადლობას უხდიან ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მარკეტინგული კვლევის ცენტრს მარკეტინგული კვლევის ჩატარებაში გაწეული მხარდაჭერისთვის. გამოყენებული ლიტერატურა
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||